Symbol Warszawy uwieczniony w szlachetnym srebrze

Syrenka Warszawska – symbol stolicy, waleczności jej mieszkańców, a także jeden z najbardziej rozpoznawalnych pomników w Polsce. Od czasów średniowiecza różne wizerunki syreny znajdowały się w warszawskim herbie miejskim. Dziś najbardziej znaną postacią syreny jest ta z Rynku Starego Miasta. Rzeźba według projektu Konstantego Hegela została wykonana z brązowego cynku w 1855 roku. Umieszczono ją w centralnym punkcie Rynku, tak aby mogli podziwiać ją wszyscy warszawiacy. Mimo, iż często zmieniano jej miejsce oraz poddawano ją licznym renowacjom, Syrenka przetrwała próbę czasu i do dziś jest najważniejszym symbolem stolicy – teraz dostępnym również na srebrnym medalu!

Herby miejskie zaczęły funkcjonować wraz z powstaniem prawa miejskiego w drugiej połowie XIII wieku. Najstarsze zachowane wizerunki syreny występują na pieczęciach rady miejskiej Warszawy z 1390 roku. Jej wygląd znacznie odbiegał od wizerunku, który znamy współcześnie – posiadała ludzką głowę nakrytą hełmem, ludzkie ręce trzymające miecz i tarczę, ptasi tułów z lwim ogonem oraz racice wołu. Dopiero w XVI wieku syrena zyskała kobiecy tułów, z jej głowy zniknął hełm, a u jej bioder pojawiły się smocze skrzydła i jaszczurzy ogon. Pierwszy znany współcześnie wizerunek pół kobiety – pół ryby pochodzi z 1622 roku. Nie stanowił on jednak oficjalnego symbolu całej Warszawy. Aż do momentu scalenia administracyjnego w 1719 roku syrena była herbem jedynie Starej Warszawy oraz dwóch jurydyk – Solca i Mariensztatu, pozostałe jurydyki posiadały swoje własne herby.

W okresie zaborów miasta zostały pozbawione prawa do używania herbów historycznych, dlatego Syrenka powróciła na pieczęci miejskie dopiero w 1915 roku. Od momentu odzyskania niepodległości w 1918 roku jest już nieprzerwanie związana z Warszawą. Mimo, iż wizerunek syreny znacząco się zmieniał na przestrzeni wieków – od przerażającego potwora do pięknej kobiety z rybim ogonem, dwa jego elementy były stałe. Od początku bowiem syrena była przedstawiana z tarczą i mieczem, które symbolizują obronny charakter miasta. Pochodzenie tych elementów tłumaczy najbardziej rozpowszechniona legenda o warszawskiej syrence.

Legenda autorstwa Artura Oppmana opowiada o dwóch siostrach, które żyły w głębinach oceanu. Pierwsza z nich upodobała sobie okolice duńskich cieśnin, dlatego obecnie można ją podziwiać w kopenhaskim porcie. Druga z sióstr popłynęła natomiast dalej, aż do Gdańska, a następnie w górę Wisły. Na wysokości warszawskiego Starego Miasta wyszła na piaszczysty brzeg, który tak jej się spodobał, że postanowiła tam zostać. Rybacy zauważyli, że coś wzburza fale rzeki i wypuszcza ryby z sieci. Nie skrzywdzili jednak syreny, ponieważ oczarowała ich ona swoim śpiewem. Znalazł ją także chciwy kupiec, który uznał, że zbije fortunę, pokazując ją na jarmarkach. Podstępem pojmał syrenę i zamknął w szopie. Wołania syrenki usłyszał pewnej nocy parobek i z pomocą przyjaciół zwrócił jej wolność. Wdzięczna syrena obiecała, że w razie potrzeby ona również im pomoże. Dlatego została uzbrojona w tarczę i miecz – aby chronić Warszawę.

Najbardziej znanym odzwierciedleniem warszawskiej syrenki jest pomnik autorstwa Konstantego Hegela, który sam w sobie stał się symbolem stolicy. Został zaprojektowany w 1855 roku i ustawiony na niewysokim cokole pośrodku Rynku Starego Miasta. Pomnik przetrwał II wojnę światową, jednak z licznymi uszkodzeniami, po renowacji zaś stanął z powrotem na Starówce. Rzeźba często zmieniała swoją lokalizację oraz była poddawana pracom konserwacyjnym ze względu na szkody wyrządzane przez wandali. Obecnie, aby chronić Syrenkę przed chuliganami oraz destrukcyjnym wpływem warunków atmosferycznych, oryginalny pomnik na Starym Mieście został zastąpiony wierną kopią. Z kolei oryginał został umieszczony w Muzeum Historycznym.

Dla upamiętnienia tego najważniejszego warszawskiego pomnika w Skarbnicy Narodowej znalazł się wyjątkowy medal wybity ze srebra próby 925/1000. Na jego awersie znalazło się wierne odzwierciedlenie rzeźby Hegela. Rewers zdobią zaś kontury miasta oraz Syrenka w tarczy herbowej. Medal z pewnością znajdzie uznanie zarówno wśród fanów numizmatyki, jak i varsavianistów.

*****

Skarbnica Narodowa w mediach społecznościowych – kliknij i dowiedz się więcej: